تشکیلات حکومتی

الف) شورای فدرال (قوه مجریه)

در رأس قوه مجریه سوییس رییس شورای فدرال (رییس جمهور) قرار گرفته است. این شورا دارای هفت عضو است که با رأی مجمع فدرال (مجلس شورای ملی و مجلس کانتون های سوییس در یک جلسه مشترک) برای مدت 4 سال انتخاب شده و تا هنگامی که خود استعفا ندهند در مقام مربوطه باقی خواهند ماند. تعداد دفعات انتخاب این اعضا محدود نیست ولی هیچ دو عضوی از اعضای شورا نمی توانند از یک ایالت باشند. مجمع فدرال متحد (مجلسین کشور) یک نفر از اعضای شورای فدرال را هرساله به ریاست شورا برمی گزیند. برخلاف جمهوری های دیگر، رییس شورای فدرال که رییس کنفدراسیون خوانده می شود و عنوان رییس جمهور این کشور را دارد هیچ تفاوتی با سایر اعضای شورای فدرال ندارد و این مقام بیشتر جنبه تشریفاتی دارد. برطبق قانون اساسی سوییس، بجز روحانیون، اعضای سایر قشرها حتی اعضای مجلسین می توانند کاندید عضویت در شورای فدرال گردند. اما عملاً فقط افرادی که از تجربه فراوان در امور مملکتی برخوردار هستند و مورد تأیید و حمایت احزاب عمده در مجلس هستند می توانند به عضویت شورا برگزیده شوند. منتهی در این انتخاب، نواحی مختلف، زبان ها و احزاب گوناگون را در نظر می گیرند. ریاست و معاونت شورای فدرال به صورت سالانه بر عهده یکی از اعضاء می باشد که طی جلسه روز دوم دسامبر مجمع فدرال انتخاب می شود. شورای فدرال همچنین یک نفر به عنوان دبیر فدرال دارد که عهده دار ریاست کارکنان دولت است. فرد برگزیده شده باید از تمامی مشاغل خود در بخش خصوصی یا دولتی که ممکن است مغایرتی با عضویت در شورا داشته باشد استعفا دهد. براساس قانون نانوشته ای بنام فرمول جاودیی[1] تقسیم پست های شورای فدرال با حفظ تناسب حزبی در اختیار خود شورا است. در صورتی که عضوی از شورای فدرال استعفا دهد معمولاً فردی از همان حزب جایگزین وی می شود. البته مواقعی پیش آمده که در پی استعفای عضوی از شورای فدرال فردی غیر هم حزبی او به شورای فدرال راه پیدا می کند. به عنوان مثال براساس این فرمول، باسابقه ترین عضو شورای فدرال حق دارد پست وزیر مستعفی را به دست گیرد و در صورتی که تمایل نداشته باشد پست خود را حفظ خواهد کرد و هر کدام از اعضا که مایل باشند می توانند پست خود را تغییر دهند و به این ترتیب، لاجرم وزیر جدید باید مسئولیت پست مانده را حتی علیرغم میل خود به عهده گیرد. هریک از اعضای شورای فدرال مسئولیت یکی از وزراتخانه های هفتگانه که را به عهده دارد که خود آن وزارتخانه از ادغام چند پست وزارتی تشکیل شده است.

 

وزارتخانه های سوییس

شورای فدرال (قوه مجریه) متشکل از 7 عضو و یک دبیر می باشد از وزارتخانه ها با عنوان شورای فدرال نام برده می شود. وزارتخانه های هفتگانه سوییس عبارتند از:

1- وزارت محیط زیست،[2] حمل و نقل، انرژی و ارتباطات: متشکل از ادارات فدرال حمل و نقل، هواپیمایی کشوری، انرژی، جاده ها، محیط زیست و توسعه می باشد.

2- وزارت امور خارجه: . اهداف وزارت امور خارجه سوییس عبارتند از: 
همزیستی مسالمت آمیز ملت ها 
احترام به حقوق بشر و گسترش دموکراسی 
حمایت از منافع اقتصادی سوییس در جهان 
کاهش فقر و سختی در جهان 
حفاظت از منابع طبیعی

سوییس در مجموع 150 نمایندگی با 2063 نفر پرسنل در خارج از کشور دارد.

3- وزارت دادگستری و پلیس: متشکل از ادارات فدرال دادگستری، پلیس، مهاجرت، دادستانی عمومی، مالکیت معنوی و مؤسسه قوانین تطبیقی است.

4- وزارت اقتصاد: متشکل از ادارات فدرال امور اقتصادی، آموزش حرفه ای و تکنولوژی، کشاورزی، مسکن، کنترل قیمت و دامپزشکی می باشد.

5- وزارت دارایی: متشکل از ادارات فدرال امور دارایی، گمرک و صندوق بازنشستگی می باشد.

6 - وزارت کشور، بهداشت و درمان و آموزش و پرورش: متشکل از ادارات فدرال تأمین اجتماعی، بهداشت عمومی، آموزش و علوم و تحقیقات، فرهنگ، آمار، مؤسسه هواشناسی، برابری جنسیت، کتابخانه ملی، آرشیو و گروه تکنولوژی و آژانس درمان شناسی می باشد.

7 - وزارت دفاع، حفاظت غیر نظامی و ورزش: متشکل از ادارات فدرال دفاع، دادستانی عمومی، نیروهای مسلح، دفاع شخصی، ورزش و تسلیحات می باشد. 
دبیرخانه فدرال[9] که کارکنان دولت را در برمی گیرد دارای یک دبیر فدرال به عنوان مسئول است. .

در شورای فدرال در مورد مسائل مهم کشوری مشترکاً تصمیم گرفته و رأی اکثریت باید به وسیله همه اعضا پذیرفته شود حتی اگر هم با سیاست ها و مواضع حزبی آن وزیر مغایرت داشته باشد. گرچه تصمیمات مشترکاً اتخاذ می شود ولی نظر کارشناسی وزارتخانه مربوطه بسیار مهم است. نتیجه این نوع تصمیم گیری، محدود شدن قدرت تک تک اعضاء، تمرکز اطلاعات، هماهنگی سیاست ها و استمرار خط مشی شورا به رغم تغییر اعضای آن است. بر طبق قانون اساسی مجمع فدرال نمی تواند شورای فدرال را منحل کند ولی اعضای این شورا در قبال مجمع مسئول و پاسخگو هستند. وزیر فدرال نقش رابط بین قوه مجریه و مقننه را بازی می کند.

اساساً در سوییس مانند برخی از کشورهای اروپایی پارلمان نمی تواند به دولت رأی اعتماد بدهد یا رأی اعتماد خود را از دولت سلب نماید. لذا دولت هیچگاه سقوط نمی کند. این روند باعث گردیده تا سیستم حکومتی از ثبات خوبی برخوردار باشد. در نظام حکومتی تک تک وزرا در قبال اقدامات خود مسئول نیستند و مورد مؤاخذه قرار نمی گیرند بلکه از آنجا که کشور به سبک شورایی اداره می شود کلیه اعضای هفت نفره فدرال مسئول هستند. همچنین پارلمان نمی توانند تک تک وزراء را استیضاح نماید. البته شورای فدرال به این نتیجه رسیده است که با توجه به وضعیت سوییس در کوتاه مدت باید به افزایش تعداد وزرای مشاور اکتفا نمود. شورای فدرال مایل نیست که جزئیات سازماندهی اداری توسط پارلمان انجام شود بلکه قصد دارد در تقسیم کار وزارتخانه ها و سازماندهی مربوطه باز عمل کند و بیشتر وقت خود را به تصمیم گیریهای داخلی، تعیین اهداف استراتژیک و تدوین خط مشی کلی کشور صرف نماید و کمتر به موضوعات اداری اجرایی بپردازد. اینگونه مسائل اداری غالبا به وزیران مشاور که وظایف زیر را برعهده دارند سپرده می شود:

1) با توجه به موقعیت خود می توانند جهت انجام امور محوله به خارج از کشور مسافرت و با مقامات دیگر کشورها مذاکره داشته باشند.

2) شرکت در مصاحبه های مطبوعاتی.

3) شرکت در جلسات پارلمان و کمیسیون‎های محلی به جای وزراء

 

وظایف شورای فدرال

مطابق اصل صد و دوم قانون اساسی اختیارات و مسئولیت های شورای فدرال عبارتند از:

1- اداره امور فدرال مطابق با قوانین و مصوبات کنفدراسیون؛

2- نظارت بر رعایت قانون اساسی، قوانین و مصوبات کنفدراسیون و مفاد قراردادهای فدرال

3- نظارت بر تضمین قوانین اساسی ایالت ها؛

4- ارائه طرح های قانونی یا مصوبات به مجلس فدرال و اعلام نظر در مورد پیشنهادهای ارائه شده شوراها یا ایالت ها؛

5- فراهم ساختن امکانات لازم برای اجرای قوانین و مصوبات کنفدراسیون و آرای دیوان فدرال و همچنین مصالحه نامه ها یا احکام داوری در امر اختلافات بین ایالت ها؛

6- انجام انتصاباتی که به مجلس فدرال یا دیوان فدرال یا به سایر مراکز قدرت واگذار نشده است؛

7- بررسی و در صورت لزوم تصویب قراردادهای ایالت ها بین خود و با کشورهای بیگانه (اصل هشتاد و پنجم، شماره 5)؛

8- نظارت بر منافع کنفدراسیون در خارج از کشور به ویژه بر حفظ روابط بین المللی و به طورکلی شورا مسئولیت روابط خارجی را عهده دار است؛

9- نظارت بر امنیت خارجی سوئیس، حفظ استقلال و بی طرفی کشور؛

10- نظارت بر امنیت داخلی، حفظ آرامش و نظم؛

11- تشکیل و در اختیار داشتن ارتش در موارد اضطراری و در صورت عدم تشکیل جلسه مجلس فدرال

12- مسئولیت کلیه امور مربوط به ارتش فدرال و کلیه بخش های اداری متعلق به کنفدراسیون؛

13- بررسی قوانین و تصویب نامه های قانونی ایالت ها که باید به تصویب شورا برسد و نظارت بر بخش های اداری تحت کنترل شورا در ایالت ها؛

14- اداره سرمایه های کنفدراسیون، ارائه طرح بودجه و محاسبه درآمدها و هزینه ها

15- نظارت بر عملکرد کلیه کارمندان و مستخدمین ادارات فدرال؛

16- ارائه عملکرد خود در هر نشست عادی به مجلس فدرال، گزارش وضعیت داخلی و خارجی کنفدراسیون و توجه دادن به تدابیری که برای پیشرفت و موفقیت عمومی مفید به نظر می رسد. شورا همچنین در صورت درخواست مجلس فدرال یا یکی از بخش های آن، گزارش ویژه ای ارائه خواهد نمود.

شورای فدرال به طور معمول هفته ای یک جلسه تشکیل می دهد و سالانه به حدود 2000 تا 2500 موضوع رسیدگی می کند. کانتون ها نیز مسئول امور اجرایی، قانونگذاری، قضایی، آموزش، حمل و نقل و موسسات اجتماعی در محدوده کانتون خود می باشند.

 

 

 

دفتر بازرسی فدرال سوییس

دفتر بازرسی فدرال سوییس ارگان نظارتی عالیه کنفدراسیون سوییس است. این ارگان که به پارلمان و شورای فدرال (کابینه) خدمات می دهد یک ارگان مستقل است که توسط قانون اساسی فدرال ایجاد گردیده است. دامنه اختیار آن کاملاً روشن و در حیطه بازرسی است. این ارگان مسئولیت بازرسی فعالیت های مالی ادارات فدرال و ارگان های متعدد شبه دولتی و سازمان های بین المللی را به عهده دارد. در بازرسی این دفتر قوانین و مقررات، کارآیی و مؤثر بودن فعالیت مبنای ارزیابی است.

 

ب) مجمع فدرال (قوه مقننه)

مجمع فدرال یا شورای قانونگذاری سوییس یا پارلمان این کشور متشکل از دو مجلس بنام مجلس شورای ملی[12] و مجلس شورای کانتون ها[13] (ایالت ها) بوده و هر دو مجلس در شهر برن مستقر می باشد. مدت دوره نمایندگی 4سال است. آخرین بار انتخابات پارلمانی در نوامبر 2011 برگزار شد. انتخابات بعدی در سپتامبر 2015 برگزار خواهد شد. پارلمان در سوییس از جایگاه رفیع و بالایی برخوردار است و عالیترین نهاد حاکمیت محسوب می شود.جلسات مجالس قانونگذاری به طور معمول به مدت سه هفته طی فصل های بهار (20-2 مارس)، تابستان (25 می تا 12 ژوئن)، پاییز (25-7سپتامبر) و زمستان (23 نوامبر تا 11 دسامبر) تشکیل می شود. طی روزهای 30-27 آوریل نیز جلسه ویژه پارلمان برگزار می شود. در فواصل جلسات رسمی، کمیته ها (هر یک از مجالس دوازده کمیته دارند) فعال می باشند. در بقیه ایام سال مجلس شورای ملی و مجلس کانتون ها تعطیل می باشد و نمایندگان به شغل اصلی و دائمی خود می پردازند و تنها در صورت ضرورت در جلسات کمیسیون های تخصصی مجلس شرکت می کنند. نمایندگی مجلس در سوییس شغل اصلی محسوب نمی شود. در موارد اضطراری، امکان تشکیل جلسه فوق العاده مجلس شورای ملی و مجلس کانتون ها میسر است و انجام این امر منوط به ارائه درخواست از شورای فدرال و یا یک چهارم نمایندگان مجلس و یا درخواست مسئولین 5 کانتون سوییس است.

 

سیستم انتخاباتی

هر فرد سوییسی می تواند از 18 سالگی رأی دهد. زنان پس از رفراندم 1971 حق رأی دارند و در انتخابات پارلمان شرکت می نمایند. حق پیشنهاد و حق رفراندم از مشخصه بارز سیستم انتخاباتی سوییس می باشد. این حقوق که توسط قانون اساسی مشخص شده، در تمامی سطوح زندگی سیاسی به چشم می خورد. به موجب حق پیشنهاد، امکان آن وجود دارد که به ملت در سطح فدرال پیشنهاد شود که یک بازنگری جزیی (تغییر و یا الحاقیه ای به یک ماده) و یا بازنگری در کل قانون اساسی صورت دهد. برای حصول این وضعیت کافی است که یکصد هزار تن از شهروندانی که حائز شرایط رأی دهندگی هستند پیش نویش تقاضای خود را خواه با قید جزییات و خواه به صورت کلی، امضاء کنند. این اختیار به پارلمان داده شده که در برابر یک پیشنهاد، یک ضد «پیش نویس» ارائه دهد و در آن صورت در مورد هر دو متن، رأی گیری عمومی به عمل خواهد آمد.

حق رفراندم بر دو نوع است: نخست رفراندم اجباری چه در سطح فدرال و چه در سطح کانتون ها که ملزم می سازد هرگونه تغییری در قانون اساسی با نظر ملت صورت گیرد. دوم رفراندم اختیاری است که در مورد قوانین فدرال و اموری در سطح عمومی صورت می گیرد اجرا می شود و برپایی آن بدین صورت است که 90 روز پس از انتشار رسمی تقاضایی از جانب 50 هزار شهروند و یا 8 کانتون، رفراندم برگزار خواهد شد. برپایی رفراندم در کانتون ها عملی است ولی کیفیت آن در کانتون ها متفاوت است.

در مجموع به رفراندم عمومی گذاشتن رأی گیری ها در سوییس علاوه بر اینکه تمایل و علاقه مردم را نسبت به دست داشتن در امور و مسائل می رساند، نوعی محک نیز برای دولت محسوب می گردد که طی آن محبوبیت خود را با موفقیت یا عدم موفقیت طرح ارائه شده مورد سنجش قرار می دهد.

 

مجلس شورای ملی

 

مجلس شورای ملی متشکل از 200 نماینده می باشد که از سوی مردم برای مدت 4 سال انتخاب می شوند. تعداد نمایندگان متناسب با جمعیت کانتون ها (ایالت) تعیین می گردد. مردم هر منطقه به ازاء هر 37 هزار و 800 نفر جمعیت، حق انتخاب یک نماینده را دارند. چنانچه جمعیت یک کانتون از حد نصاب ذکر شده کمتر باشد، به آن کانتون تضمین برای انتخاب حداقل یک نماینده داده می شود. به عنوان نمونه جمعیت کانتون آپنزل[1] در حدود 15 هزار نفر است اما با این وجود، این کانتون یک نماینده در مجلس شورای ملی دارد.

 

کانتون هایی که تنها یک نماینده دارند انتخابات به صورت اکثریت صورت می گیرد اما در دیگر کانتون ها به جز کانتون ژورا انتخابات بدین صورت است که نخست آراء احزاب شمرده می شود تا سهم هر حزب در مجلس مشخص شود و سپس بر اساس آراء اکثریت، نمایندگان احزاب مشخص می شوند. کانتون های زوریخ و برن به ترتیب با داشتن 34 و 26 نماینده در مجلس شورای ملی، بیشترین تعداد نمایندگان را دارا می باشند.

 

 

مجلس کانتون ها

مجلس کانتون ها مشابه مجلس سنا در سایر کشورها است. این مجلس متشکل از 46 نماینده می باشد. سوییس دارای 20 کانتون و 6 نیم کانتون است و بر همین اساس از هر کانتون بدون توجه به جمعیت و وسعت آن، دو نماینده و از هر نیم کانتون یک نماینده در مجلس کانتون ها حضور دارند. نحوه انتخاب نمایندگان کانتون ها در همه کانتون ها یکسان نیست و در هر کانتون با توجه به قوانین محلی انجام می شود. در اغلب کانتون ها کاندید برنده باید نصف به علاوه یک رأی از مجموع آراء به صندوق ریخته شده را کسب کند و در صورت عدم حصول این امر، انتخابات مجدداً برگزار می شود.

 

سیستم دموکراسی مستقیم

 سوییس از جمله مشهورترین کشورهای جهان است که سیستم دموکراسی مستقیم در آن برقرار است. مردم علاوه بر انتخاب نمایندگان پارلمان از طریق رأی کتبی، به طرق زیر نیز می توانند در امور کشور دخالت مستقیم داشته باشند:

چنانچه هر شهروند سوییسی طرحی را ارائه و 50 هزار امضاء در موافقت با آن جمع کند. آن طرح به همه پرسی عمومی گذاشته می شود و در صورت تصویب عمومی تبدیل به قانون می شود امضاهای مورد نیاز باید حداکثر ظرف 100 روز جمع آوری شود.

در صورت جمع آوری 100 هزار امضا، اصلاح قانون اساسی و یا قوانین فدرال به رفراندم عمومی گذاشته می شود. امضاهای مورد نیاز باید ظرف 18 ماه جمع آوری شود.

در کانتون های آپنزل، گلاروس[1] و یونتروالدن[2] نظرات مردم به صورت رأی گیری انجام نمی شود بلکه مردم ساعت ها در میدان بزرگ به حالت ایستاده تجمع می کنند و در خصوص موضوعات مختلف با بلندکردن دست، نظر موافق یا مخالف خود را اعلام می کنند. البته مقامات محلی از حدود یک ماه قبل از برگزاری جلسه عمومی، موضوعات قابل طرح را به صورت یک دفترچه و از طریق پست به آدرس منازل شهروندان ارسال می کنند تا مردم از قبل در جریان موضوعات قابل طرح باشند. روز برگزاری تجمع، افراد مختلف روی سکوهای مخصوص رفته و در موافقت یا مخالفت با طرح های ارائه شده سخنرانی می کنند.

 هر طرحی که توسط مجلس به تصویب رسید تا مدت سه ماه به صورت آزمایشی اجرا می شود و در صورت عدم مخالفت مردم با آن طرح در این فاصله (از طریق جمع آوری 50 هزار امضا) آن طرح به صورت قانون درمی آید.